Regionalne Centrum Kultur Pogranicza serdecznie zaprasza 9 marca 2020 o godzinie 9.00 na kolejne wydarzenia w cyklu SZTUKA.OBECNY! Tym razem spotkanie ze sztuką poświęcimy muzyce. Audycja CAŁY TEN JAZZ według pomysłu Lucyny Durał, dowodzącej Studiem Piosenki SWING i Roberta Lenerta, dyrektora artystycznego GALICJA BLUES FESTIVAL. Audycja ma na celu zapoznanie z historią i pochodzeniem muzyki jazzowej. Teorię ilustrować będzie recital wokalisty SWINGU, Ignacego Błażejowskiego.
RCKP, sala widowiskowa, Kolejowa 1, Krosno - wstęp 10 zł - kontakt: Iwona Penar, tel. 600 533 965 lub kino@rckp.krosno.pl
Trochę historii...
JAZZ to jeden z nurtów muzyki współczesnej, powstały pod koniec XIX w. w kręgu Murzynów amerykańskich, łączący tradycje muzyki euro-amerykańskiej z afrykańskimi. U początków jazzu zostały przeniesione przez czarnych niewolników na kontynent amerykański ceremonie taneczne, rytuały i obrzędy plemion zachodnioafrykańskich, z elementami ekstatycznej improwizacji. Później, pod koniec XIX w., pojawiły się także pieśni pracy, zawołania polne, wiejski blues i spirituals. Trudno jednoznacznie zakwalifikować jazz do folkloru, muzyki popularnej lub poważnej, choć zawiera elementy każdego z tych rodzajów. Na pierwszy plan wysuwają się w nim: rytmika, związana ze swingiem, i brzmieniowość, wynikająca z używanych instrumentów i indywidualności wykonawców.
Na pocz. XIX w. fascynacja białej Ameryki muzyką Murzynów wyrażała się włączaniem pieśni plantacyjnych do popularnych wodewili (tzw. minstrel shows). Najbardziej znanym kompozytorem tych pieśni był Stephen C. Foster.
Inną formą ludowej muzyki murzyńskiej były spirituals — religijne pieśni oparte na hymnach i psalmach. Po emancypacji ludności murzyńskiej pojawił się ragtime, najprawdopodobniej wywiedziony ze stylu gry na banjo i przeniesiony na fortepian.
Czwartą formą był blues, istniejący najpewniej już w XIX w., odkryty jednak na pocz. XX w. w delcie Missisipi.
Jazz powstał z połączenia ragtime’u i bluesa z różnymi odmianami muzyki popularnej. Pierwszy styl, New Orleans Jazz, otrzymał nazwę od miasta Nowy Orlean. Działało tam wiele kreolskich zespołów złożonych z instrumentów dętych blaszanych. Kreole przejęli niektóre europejskie tradycje muzyczne. Około 1900 rozróżniano zespoły działające w eleganckich klubach i restauracjach (grające kadryle, walce, ragtime’y i sentymentalne ballady), zespoły uliczne, złożone z instrumentów dętych blaszanych, klarnetów i bębnów, wykonujące marsze, hymny, popularne piosenki i stare pieśni, oraz zespoły występujące w domach uciech, gdzie wykonywano najczęściej bluesa towarzyszącego zmysłowemu tańcowi slow drag. Klasyczny nowoorleański zespół taneczny, ukształtowany 1900–15, składał się z reguły ze skrzypiec, kornetu, klarnetu, puzonu, kontrabasu i gitary. Towarzyszył piknikom, pogrzebom i imprezom sportowym, dawał też koncerty. Zespoły takie nie znały pisanych aranżacji, grały z pamięci i ze słuchu, powtarzając melodię tematu (piosenki). Muzyki, która pojawiła się ok. 1905 w Nowym Orleanie, nie nazywano początkowo jazzem, lecz ragtime’em lub playing hot.
Przed II wojną światową jazz w Polsce nie miał bogatych tradycji. W repertuarze ówczesnych orkiestr lat 20-tych dominowała muzyka taneczna. Na modłę jazzową przerabiano utwory Fryderyka Chopina. Maria Pawlikowska-Jasnorzewska poświęciła nowej muzyce tom poetycki Dancing, jazz inspirował też malarstwo Tadeusza Makowskiego (Jazzband 1929). W latach 20. powstawały — na wzór Paryża i Berlina — kabarety, w których rozbrzmiewał jazz: Morskie Oko, Perskie Oko, Czerwony As, Wesoły Wieczór, Czarny Kot. Poczynając od 1933, powróciło bądź przeniosło się z Niemiec do Polski wielu muzyków pochodzenia żydowskiego. Za pierwszego polskiego pianistę jazzowego uznaje się Stefana Buchholza, rozstrzelanego przez Niemców podczas okupacji. W 1940 Henryk Wars założył w obozie jenieckim we Lwowie polski big band, który z Armią Polską w ZSRR 1941–42 przeszedł do Iranu, następnie występował na Bliskim Wschodzie i we Włoszech. Rosner, uciekając przed nazistami, przeniósł się do Białoruskiej SRR, odtąd aż do aresztowania i po powrocie z Kołymy odnosił ogromne sukcesy ze swymi big bandami w całym ZSRR. Pierwsze lata po II wojnie świat. charakteryzowała dominacja stylu swing. Krajowe środowisko zasilili też muzycy powracający z Zachodu, grający wcześniej w amerykańskich i brytyjskich big bandach wojskowych. W 1947 w łódzkim klubie YMCA powstała grupa Melomani, kierowana przez Jerzego „Dudusia” Matuszkiewicza, grająca następnie w obsadach tradycyjnej i nowoczesnej. Należeli do niej także muzycy warszawscy i krakowscy (m.in.: Witold Sobociński, Witold Kujawski, Andrzej Trzaskowski, Krzysztof Trzciński, Andrzej Kurylewicz, Roman Dyląg). Był to pierwszy polski zespół jazzowy. Ostra krytyka jazzu, z którą wystąpili rzecznicy realizmu socjalistycznego, zapoczątkowała 1949 tzw. okres katakumbowy w dziejach tej muzyki w Polsce, zakończony w listopadzie 1954 pierwszymi Zaduszkami Jazzowymi w Krakowie. W 1955 powstały: orkiestra radiowa Ryszarda Damrosza, Warszawska Estrada Jazzowa, radiowe Studio 55. Podczas odbywającego się w tym roku w Warszawie Międzynarodowego Festiwalu Młodzieży i Studentów wystąpiły polskie zespoły jazzowe i jazzujące: Andrzeja Kurylewicza, Jana Walaska, Melomani. W 1956 na I Festiwalu Jazzowym w Sopocie wystąpił zespół pianisty Krzysztofa Komedy (pierwszy polski zespół jazzu nowoczesnego, później sekstet).
Na coroczny festiwal Jazz Jamboree (od 1958 w Warszawie) przyjeżdżały regularnie zagraniczne zespoły i soliści. W 1962 pojawiły się pierwsze kompozycje Trzeciego Nurtu, łączącego jazz z muzyką poważną (kompozytorzy: Adam Sławiński, Mateusz Święcicki, Bogusław Schaeffer, Krzysztof Penderecki, Włodzimierz Kotoński i inni). Konkurs Jazzowy Polski Południowej wyłonił 1963 nowe indywidualności: pianistę Adama Matyszkowicza (później Makowicz), trębacza Tomasza Stańkę. Powstały m.in. zespoły: Jazz Rockers, saksofonisty i skrzypka Michała Urbaniaka, kwartet saksofonisty Zbigniewa Namysłowskiego. Kulminację dziesięciolecia wyznaczyły nagrania kwintetów i sekstetów Komedy (1965) i Trzaskowskiego (przeł. 1965 i 1966), utrwalone na płytach Polskich Nagrań. W 1968 powołano Wydział Muzyki Jazzowej i Rozrywkowej w PWSM w Katowicach. We wszystkich niemal ośrodkach akademickich istniały kluby jazzowe (m.in. Stodoła, Hybrydy i Remont Riviera w Warszawie, Jaszczury w Krakowie, Pałacyk we Wrocławiu, Klub Studentów Wybrzeża Żak w Gdańsku).
W 1969 zmarł wybitny kompozytor muzyki filmowej Krzysztof Komeda, uznany za najbardziej twórczego polskiego reprezentanta jazzu; za kontynuatora jego przesłania artystycznego uważa się Tomasza Stańkę. Do głosu doszła tzw. druga generacja: pianista i saksofonista Włodzimierz Nahorny, występujący m.in. z bluesrockową grupą Breakout, Zbigniew Namysłowski, współpracujący okresowo z zespołem Niemen Enigmatic, Helmut Nadolski i Andrzej Przybielski, związani z SBB, pianista Mieczysław Kosz (zmarł tragicznie 1973), Michał Urbaniak, Adam Makowicz, perkusista Czesław Bartkowski, saksofonista Tomasz Szukalski, Tomasz Stańko i inni Coraz więcej muzyków wyjeżdżało do Europy Zachodniej i USA (Makowicz, wokalistka Urszula Dudziak, Michał Urbaniak, skrzypek Zbigniew Seifert). W kraju pozostali m.in. pianista Andrzej Trzaskowski, pianista i puzonista Andrzej Kurylewicz, wibrafonista Jerzy Milian, saksofonista Jerzy Matuszkiewicz. Ważną rolę jako forum młodych talentów na przeł. lat 60. i 70. zaczął odgrywać wrocławski festiwal Jazz nad Odrą. Pojawili się muzycy tzw. trzeciej generacji: saksofoniści Zbigniew Jaremko, Henryk Miśkiewicz, wokaliści Stanisław Sojka, Krystyna Prońko, Hanna Banaszak, pianiści Sławomir Kulpowicz, Władysław Sendecki, gitarzyści Marek Bliziński, Jarosław Śmietana, bracia Ścierańscy, skrzypek Krzesimir Dębski, kontrabasista Zbigniew Wegehaupt, Kwartet wokalny NOVI. W 1972 przy Polskim Stowarzyszeniu Jazzowym powstał Klub Płytowy, później wydawnictwo płytowe Poljazz. Polscy jazzmani, poszukując własnego, odrębnego języka muzyki, sięgali m.in. do rodzimego folkloru (Bandoska In Blue 1958 J.„Ptaszyna” Wróblewskiego, Kujaviak Goes Funky 1973 Namysłowskiego), także do muzyki Chopina i Szymanowskiego (NOVI, Makowicz, Możdżer, Kułakowski, Nahorny, Szafran, Jagodziński), która okazała się w następnych dekadach trwałym i owocnym źródłem inspiracji.
Od lat 80. pogłębiała się profesjonalizacja środowiska, związana z coraz częstszymi studiami młodych muzyków w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. Free jazz jest kontynuowany w zmodernizowanej postaci jedynie przez Stańkę, kierującego zespołami polskimi i zagranicznymi. Nadal najważniejszym miejscem spotkań polskiej czołówki jazzowej z muzykami zagranicznymi jest Jazz Jamboree (wydarzeniami były m.in. wizyty 1983 i 1988 Milesa Davisa). Coraz częściej są organizowane przez Polskie Stowarzyszenie Jazzowe warsztaty jazzowe i konkursy. Na równych prawach są uprawiane różne style przez zespoły tradycyjne, mainstreamowe i fusion: Swing Session, Beale Street Band, Old Metropolitan Band, Vistula River Brass Band, Royal Rag, Playing Family, Orkiestra Studio S-1 pod kierownictwem Trzaskowskiego, Jazz Band Ball Orchestra, Old Timers, Tie Break, New Presentation, Heavy Metal Sextet. Powstały: zespoły jazzrockowe Walk Away i Laboratorium oraz mainstreamowy Quintessence Eryka Kulma. Jako liderzy lub członkowie różnych zespołów działają: Jarosław Śmietana (Extra Ball, Sounds, Symphonic Sound, Jarosław Śmietana Quartet), Krzesimir Dębski (String Connection), Sławomir Kulpowicz (Private Music, In/Formation), kontrabasista Witold Szczurek (później Vit Rek), saksofonista Janusz Muniak. Zmiana systemu polityczno-ekonomicznego spowodowała w latach 90. w polskim jazzie wiele zmian. Pozytywnym zjawiskiem jest powstawanie wielu firm nagraniowych (Gowi, Polonia, Power Bros., Zic Zac, Koch, BMG i in.), nowych czasopism (poza zasłużonym Jazz Forum : Jazz a Gogo, Muzyk, Gitara i Bas ) i nowych festiwali. Polscy muzycy stali się częstymi gośćmi w USA, gdzie występują głównie dla środowisk polonijnych; czołowi muzycy amerykańscy często występują w polskich klubach jazzowych i studiach nagraniowych. Jazz stał się fenomenem czysto artystycznym i komercyjnym, utracił swe wcześniejsze polityczne zabarwienie.
za: Encyklopedia muzyki PWN